Επάγγελμα: Συγγραφέας
Ημερομηνίες: 1911 - 1983
Ουίλλιαμς (Williams), Τεννεσσή (1911 - 1983). Αμερικανός θεατρικός συγγραφέας και πεζογράφος, ο σπουδαιότερος - μαζί με τον Άρθουρ Μίλλερ* - εκπρόσωπος της μεταπολεμικής αμερικανικής σκηνής. Γεννήθηκε στο Κολόμπους του Μισσισσιππή, από πουριτανική οικογένεια «με χαρακτηριστικό τις νευρώσεις», που οδήγησαν τον πατέρα του στον αλκοολισμό και την αδελφή του στο φρενοκομείο. Σπούδασε ακατάστατα σε Πανεπιστήμια του Μισσούρι, του Σαιντ Λούις και της Άιοβα, και εργάστηκε σ' ένα υποδηματοποιείο. Φοιτητής ακόμη, έγραψε μαζί με την Ντόροθυ Σατίρο τη φάρσα Κάιρο! Σαγκάη! Βομβάη (Cairo! Shanghai! Bombay!), που παίχτηκε το 1935 στο Μέμφις του Τεννεσσή (από την πολιτεία αυτή πήρε ο Ουίλλιαμς το όνομα που αντικατέστησε το πραγματικό του Τόμας Λάνιερ). Τα επόμενα χρόνια, ανεβάστηκαν μερικά ακόμη μονόπρακτά του και, το 1939, του δόθηκε από το «Group Theatre» βραβείο 100 δολλαρίων για τα μονόπρακτά του Αμερικάνικα μπλιους (American Blues), καθώς και μια υποτροφία 1000 δολλαρίων από το ίδρυμα Ροκφέλλερ. Στη Νέα Υόρκη πια, παίζεται το 1940 από ένα πειραματικό θέατρο το μονόπρακτό του Το μεγάλο αντίο (The Long Goodbye) και στη Βοστώνη το δίπρακτο Μάχη αγγέλων (Battle of Angels), πρόπλασμα του κατοπινού Ορφέα στον Άδη. 'Ενα ακόμη μονόπρακτό του, το Προς κατεδάφισιν (This Property is condemned), θα παρουσιαστεί το 1942 στη Νέα Υόρκη και το 1943 στο Κλήβελαντ, το τρίπρακτο Το πρώτο χάδι (You touched me), γραμμένο με τον Ντόναλντ Ουίνταμ. Τον ίδιο χρόνο, ο Ουίλλιαμς υπογράφει εξάμηνο συμβόλαιο με τη «Μέτρο - Γκολντουιν Μάγερ», που ο μόνος αξιομνημόνευτος καρπός του είναι το σενάριο Ο επισκέπτης (The Gentleman Caller), πρόδρομος του Γυάλινου κόσμου (The Glass Menagerie).
Το έργο αυτό - ποιητική αναπόληση της χαμένης νιότης και του φανταστικού Νότου, λυρική δραματοποίηση της αυταπάτης και των προδομένων ονείρων - «αποκάλυψε» μεμιάς τον Ουίλλιαμς, όταν παίχτηκε πρώτα στο Σικάγο (1944) και ύστερα στη Νέα Υόρκη (1945), με σκηνοθεσία της Μάργκο Τζόουνς και του 'Εντι Ντάουλινγκ, και με τη Λωρέτ Ταίυλορ, την Τζούλι Χαίυντον και τον Ντάουλινγκ. Πήρε το βραβείο των Κριτικών της Νέας Υόρκης και θεωρήθηκε σταθμός στην ιστορία του αμερικανικού θεάτρου. Ο ίδιος ο Ουίλλιαμς χαρακτήρισε την ξαφνική καθιέρωση του «καταστροφή της επιτυχίας», μιας επιτυχίας που στηρίχθηκε στην αποτυχία και την καταστροφή των ηρώων του, στη «frustration», την απόγνωσή τους για όσα πόθησαν αλλά δεν μπόρεσαν να αποκτήσουν και να πραγματώσουν. Αυτό στάθηκε και το μόνιμο θέμα όλων σχεδόν των έργων που έγραφε η «τρομαγμένη καρδιά του», στοιχειωμένη από την αγωνία της μοναξιάς και της παράνοιας, του πάθους και του θανάτου.
Δεκαπέντε χρόνια με απανωτές επιτυχίες ακολούθησαν: Καλοκαίρι και καταχνιά (Summer and Smoke, 1947), ελεγεία ενός ανεκπλήρωτου έρωτα, Λεωφορείο ο Πόθος (A Streetcar named Desire, 1947, σκηνοθεσία Ηλία Καζάν*, με την Τζέσσικα Τάντυ και τον Μάρλον Μπράντο*) ελάσσων τραγωδία μια μαραμένης και παραλογισμένης «καλλονής» (βραβείο Πούλιτζερ και Κριτικών της Νέας Υόρκης, η μεγαλύτερη παγκόσμια επιτυχία του συγγραφέα), Τριαντάφυλλο στο στήθος (The Rose Tattoo, 1950), σπάνια αισιόδοξη παρένθεση, όπου ο σεξουαλικός έρωτας δεν οδηγεί σε όλεθρο, Καμίνο Ρεάλ (Camino Real, 1953), δραματική «φαντασμαγορία», όπου παρελαύνουν ο Δον Κιχώτης, ο Μπάυρον, η Μαργαρίτα Γκωτιέ και άλλοι ρομαντικοί ήρωες, Λυσσασμένη γάτα (Cat on a Hot Tin Roof, 1955, σκηνοθεσία Καζάν, με την Μπάρμπαρα Μπελ Γκέντες, τον Μπεν Γκατζαρα και τον Μπερλ 'Αιβς), ένας «νόμιμος» έρωτας που υπονομεύεται από έναν έρωτα «αφύσικο» (βραβείο Πούλιτζερ και Κριτικών Νέας Υόρκης), Ο Ορφέας στον Άδη (Orpheus descending, 1957), ένας άλλος έρωτας ανάμεσα στη γη και στην κόλαση, Ξαφνικά πέρσι το καλοκαίρι (Suddenly Last Summer, 1958), όπου θρασομανούν η ομοφυλοφιλία και ο καννιβαλισμός, Γλυκό πουλί της νιότης (Sweet Bird of Youth, 1959, σκηνοθεσία Καζάν, με την Τζέραλντιν Παίητζ και τον Πωλ Νιούμαν*), μια «σταρ» κι ένας «γόης» έρμαια της παρακμής και των ναρκωτικών, Περίοδος προσαρμογής (Period of Adjustement, 1960), μια οικογενειακή κωμωδία" όχι τόσο κωμική, Η Νύχτα της Ιγκουάνα (The Night of the Iguana, 1961, με την Μπέττυ Νταίηβης, τη Μάργκαρετ Λαίυτον και τον Πάτρικ Ο' Νηλ), μια ακόμη ιστορία κατάρρευσης και σεξουαλικής υστερίας (βραβείο Κριτικών Νέας Υόρκης).
Το έργο αυτό στάθηκε η στερνή επιτυχία του Ουίλλιαμς. Με το επόμενο δράμα του, Το τραινάκι δεν σταματά πια εδώ (The Milk Train doesn't stop here anymore, πρωτοπέχτηκε στο Φεστιβάλ του Σπολέτο το 1962), αρχίζει ο κατήφορος των απανωτών αποτυχιών, που θα συμπέσει με το θάνατο του Φρανκ Μέρλο, συντρόφου και εραστή του Ουίλλιαμς από το 1947. Καταφεύγοντας όλο και περισσότερο στο αλκοόλ και στα ναρκωτικά, ο Ουίλλιαμς κλείστηκε τρεις μήνες σε ψυχιατρείο (1969), ξαναβγήκε , ξανάρχισε τις προσπάθειες να ξαναβρεί τον εαυτό του, αλλά του κάκου. Τα 22 μικρά και μεγάλα έργα που έγραψε στην περίοδο αυτή, δεν ήταν παρά απόηχοι των παλιών «φαντασμάτων» του και δεν γνώρισαν καμιάν επιτυχία. Το Φεβρουάριο του 1983, βρέθηκε νεκρός σ' ένα μοναχικό δωμάτιο ενός ξενοδοχείου της Νέας Υόρκης.
Εκτός από θεατρικά έργα, ο Ουίλλιαμς έγραψε τα μυθιστορήματα Η ρωμαϊκή άνοιξη της κυρίας Στόουν (The Roman Spring o f Mrs Stone, 1950) και Ο Μωυσής και ο κόσμος της λογικής (Moise and the World of Reason, 1975), διηγήματα, ποιήματα (Στο χειμώνα των πόλεων [In the Winter of the Cities, 1964] και Ανδρόγυνε, αγάπη μου [Androgyne, Mon Amour, 1977]), Αναμνήσεις [Memoirs, 1975] και δοκίμια (Πού ζω [Where I live, 1978]).
Πολλά έργα του έχουν γυριστεί σε ταινίες, που οι σπουδαιότερές τους είναι: Γυάλινος κόσμος (σκηνοθ. Έρβινγκ Ράππερ, με τους Τζαίην Γουάιμαν, Γκέρτρουντ Λώρενς, 'Αρθουρ Κέννεντυ, Κερκ Ντάγκλας, 1950), Λεωφορείο ο Πόθος (σκηνοθ. Ηλία Καζάν, με τους Βίβιαν Λη*, Μάρλον Μπραντο, 1951), Τριαντάφυλλο στο στήθος (σκηνοθ. Ντάνιελ Μανν, με τους Άννα Μανιάνι*, Μπαρτ Λάνκαστερ, 1955), Η Κουκλίτσα (Baby Doll, από τα «24 βαγόνια...», σκηνοθ. Καζάν, με τους Κάρολ Μπαίηκερ, Καρλ Μάλντεν, Ελάι Ουώλλατς, 1956), Λυσσασμένη γάτα (σκηνοθ. Ρίτσαρντ Μπρουκς, με τους Πωλ Νιούμαν, Ελίζαμπεθ Ταίυλορ, Μπερλ Άιβς, 1958), Ξαφνικά πέρσι το καλοκαίρι (σκηνοθ. Τζ. Μανκιεβιτς*. με τους Κάθρην Χέμπορν, Ελ. Ταίυλορ, Μοντγκόμερυ Κλιφτ, 1959), Ο φυγάς (από τον Ορφέα στον Άδη, σκηνοθ. Σίντνεϋ Λούμετ*, με τους Άννα Μανιάνι, Μάρλον Μπράντο, Τζόαν Γούντγουωρντ, 1960), Καλοκαίρι και καταχνιά (σκηνοθ. Πήτερ Γκλένβιλλ, με τους Τζέραλντιν Παίητζ, Λώρενς Χάρβεϋ, 1961), Η ρωμαϊκή άνοιξη της κυρίας Στόουν (σκηνοθ. Χοσέ Κιντέρο, με τους Βίβιαν Λη, Ουώρρεν Μπήττυ, 1961), Γλυκό πουλί της νιότης (σκηνοθ. Ρ. Μπρουκς, με τους Τζέραλντιν Παίητζ, Πωλ Νιούμαν, 1961 - 62), Περίοδος προσαρμογής (σκηνοθ. Τζωρτζ Ρόυ Χιλλ, με τους Τζαίην Φόντα, Τόνι Φραντσιόζα, 1962), Η νύχτα της ιγκουάνα [σκηνοθ. Τζων Χιούστον, με τους Ρίτσαρντ Μπάρτον, Ντέμπορα Κερρ, 'Αβα Γκάρντνερ, 1964), Προς κατεδάφισιν (σκηνοθ. Σίντνεϋ Πόλλακ, με τους Νάταλι Γουντ, Ρόμπερτ Ρέντφορντ, 1966), Μπουμ (Boom, από το «Τραινάκι....», σκηνοθ. Τζόζεφ Λόουζυ, με τους Ελ. Ταίυλορ, Ρ. Μπάρτον, Νόελ Κάουαρντ, 1968). Ο Ουίλλιαμς έγραψε επίσης το σενάριο για την ταινία Senso του Βισκόντι* (1953 - 54).
Στα κορυφαία δημιουργήματά του, ο Ουίλλιαμς αναδείχθηκε έξοχος χειριστής του θεατρικού λόγου, μοναδικά ευαίσθητος στις παλίρροιες των ανθρώπινων παθών και βαθιά ποιητής στη δραματική διατύπωσή τους. Οι ήρωές του και προπάντων οι ηρωίδες του συνθέτουν μια πινακοθήκη από πολυώδυνες θεατρικές μορφές, ανατομημένες ως τα έσχατα του πάθους τους.
Τα περισσότερα θεατρικά έργα του Ουίλλιαμς παρουσίασε στην Ελλάδα το θέατρο Τέχνης, συνήθως σε μεταφράσεις του υπογράφοντος.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: R Β Heilman, The Iceman, the Arsonist and the Troubled Agents (Σηάττλ 1973). R.F. Leavltt, The World ot T. Williams (Νέα Υόρκη 1978). M. Πλωρίτης, Ο ποιητής των προδομένων ονείρων - Τ. Ουίλλιαμς, Έργα (Αθήνα 1962). Μ. Steen, A Look at T. Williams (Νέα Υόρκη 1969). Edwine D. Williams (μητέρα του T. Ou.) Remember me to Tom (Νέα Υόρκη 1963). Dakin Williams και St Mead, Tennessee Williams, an Intimate Biography (Νέα Υόρκη 1983). Αφιέρωμα περιοδ. Διαβάζω, τ. 139 / 12.3 86.
Μάριος Πλωρίτης
